Het archief en documentatiecentrum van KOERS, museum van de wielersport, bevat geen fotomateriaal van de Grand Prix de l’Armistice. Ook een rondvraag in relevante Franse archieven leverde vooralsnog geen resultaten op. Het illustreert mogelijk het mindere aanzien van de koers ten opzichte van de gelijkaardige Circuit des Champs de Bataille, de Omloop der Slagvelden.
Goed vier maanden na het officieel staakt-het-vuren dient de Ronde van Vlaanderen zich al aan, de eerste koers die er echt toe doet in eigen land. Henri ‘Ritten’ Vanlerberghe, ex-cyclist bij de artillerie, is de beste van het uitgedunde deelnemersveld. Eén maand later trekt het peloton doorheen een compleet verwoest landschap tijdens Parijs-Roubaix. Het parcours in Noord-Frankrijk is bezaaid met ruïnes en bomkraters en ontlokt een journalist van L'Auto de zinsnede dat dit wel de ‘Hel van het Noorden’ moet zijn.
Op 28 april, een week na Parijs-Roubaix, trekt het peloton opnieuw door voormalig oorlogsgebied tijdens de Circuit des Champs de Bataille. Deze Omloop der Slagvelden is een rittenkoers georganiseerd door de Franse krant Le Petit Journal. Tussen 28 april en 11 mei overbruggen de renners bijna tweeduizend kilometer, verspreid over zeven etappes, en doorkruisen hierbij Frankrijk, Luxemburg en België.
De wedstrijd geldt als een eerbetoon aan de duizenden soldaten die het leven lieten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Door de barslechte weersomstandigheden, het verwoeste landschap én het gering aantal finishers wordt de koers een heroïsche en legendarische wedstrijd.
Naar het voorbeeld van de Omloop der Slagvelden willen andere organisatoren ook hún koers uitdrukkelijk verbinden aan de Groote Oorlog. Zo staat de Tourorganisatie stil bij haar gevallen helden. Met Octave Lapize, François Faber en Lucien Petit-Breton verloor de Tour de France tijdens ’14-’18 immers drie van haar vooroorlogse protagonisten.
In eigen land pakt Sportwereld uit met de Groote herinneringsprijs Alfons Landuyt, een koers voor onafhankelijken “ter gedachtenis van Landuyt die viel op het slagveld van den Yzer.” De redactie van het Franse sportblad Sporting ziet het veel grootser en wil dé herinneringskoers van het jaar op touw zetten. Daarom organiseert het op 10 en 11 november 1919 de Grand Prix de l’Armistice, een koers van meer dan 500 kilometer met vertrek in Straatsburg en aankomst in de Franse hoofdstad Parijs.
Op de dag dat de GP de L’Armistice op gang wordt geschoten, beschrijft een journalist van de Waalse krant Vélo-Sport het belang van de Wapenstilstand voor die Franse wedstrijd. Hij noteert dat politici en staatsfiguren op 11 november het belang van de terugkeer naar vrede zullen benadrukken: “In alle kerken en kathedralen zal een machtig Te Deum weerklinken, als herinnering aan de vele slachtoffers en opofferingen die die Eerste Wereldoorlog eiste.” Met die vieringen en herdenkingen indachtig zal de journalist “het kleine leger van dappere renners volgen op hun lijdenstocht.”
“De wedstrijd wil een aandenken zijn aan diegenen die het leven lieten in de streek van de Elzas en de Seine-vallei, en aan iedereen die er voor zorgde dat de Franse vlaggen opnieuw de kathedraal van Straatsburg sieren.” Een half uur voor het vertrek ontvangt elke renner volgens Sportwereld “eenen omslag die eene bijzondere vermelding inhoudt aangaande den Wapenstilstand. Dien brief hebben ze te Parijs te bestellen.”
Moedige kerels zijn het die het wagen mee te doen, ijzeren zijn het die eindigen!
Bij de redactie van Le Petit Journal, inrichter van de Omloop der Slagvelden, hebben ze weinig zin in een koers die de hunne probeert te overtreffen. De krant spendeert geen enkele druppel inkt aan de GP de l’Armistice. In eigen land zijn de journalisten van Sportwereld enthousiaster en besteden ruim aandacht aan de koers.
Al weerklinkt bij Louis Ramault toch een puntje van kritiek: “De Prijs van den Wapenstilstand mag er zijn, doch zou best naar den letter worden uitgevoerd: Wapenstilstand! Op 11 november was het Wapenstilstand, hoort ge! Stilstand, en het schijnt ons geraadzaam daar op te steunen. De 7.500 franks kunnen best één of twee maanden vroeger worden verdeeld”, aldus Ramault.
Net als bij de Omloop der Slagvelden kunnen de deelnemers rekenen op een niet-onaardige prijzenpot. Zo ziet de winnaar zijn inspanning bekroond met 2500 Franse franks, de tweede 1500 FF en nummer drie 1000 FF. Een landenklassement met bijhorende prijzen moet voor extra animo in de wedstrijd zorgen. Naast de niet-onaantrekkelijke prijzenpot probeert de organisatie geïnteresseerde renners ook te overtuigen met een erg soepel wedstrijdreglement.
Zo is in tegenstelling tot bij andere koersen ravitaillering (bevoorrading, nvdr) door mensen van buiten de organisatie én overal langs het parcours toegestaan. Hulp bij het vervangen van banden of bij het herstellen van breuken is perfect mogelijk, net als koersen met een vrijwiel, de pion libre. Enkel van fiets wisselen blijft verboden. Ter controle hierop worden de fietsen gelood.
De milde reglementering laat een bijna compleet andere manier van koersen toe en staat daarmee in schril contrast met de voorbije Ronde van Frankrijk waar een (te) strikt reglement er mee voor zorgde dat slechts 11 renners Parijs bereikten. De organisatie van de GP de l’Armistice zet zich hiermee ook af tegen de inrichters van de Omloop der Slagvelden, waar de renners een strikte reglementering moesten naleven (maar wel konden rekenen op een grotere prijzenpot). Ondanks de ’genade’ loopt het peloton niet storm voor deze koers. “Had men de koers in 't herte van de zomer opgezet, de bijval had ongehoord geweest,” weet Sportwereld.
Striemende regen, sneeuwbuien en noordenwind. Dat zijn de weersomstandigheden in de aanloop naar de koers. Het ontneemt veel renners de goesting om te koersen. Wie in november nog ziek wordt, loopt bovendien het risico om het nieuwe wielervoorjaar te hypothekeren. Kersvers Tourwinnaar Firmin Lambot, de Franse vedette Henri Pélissier en nog veertig andere renners denken daar in eerste instantie anders over en schrijven zich in.
Naast een contingent Belgen weet de organisatie ook een aantal lokale deelnemers strikken. Jules Fischer en Henri Wanner uit Colmar, Joseph Schoetel, Joseph Muller en een zekere Ehret uit Straatsburg vervullen de rol van 'régional de l’étape'. “Moedige kerels zijn het die het wagen mee te doen, ijzeren zijn het die eindigen!” Michel Maeyens van Sportwereld steekt zijn bewondering voor de starters niet onder stoelen of banken. Op de laatste knip blazen Firmin Lambot, de Pélissiers en nog vijf collega’s hun eerder bevestigde deelname af.
Het pelotonnetje deelnemers ziet haar totaal nog voor de effectieve start uitgedund tot 34. België ziet zich uiteindelijk vertegenwoordigd door Urbain Anseeuw, Lucien Buysse, Alfons Van Hecke, Léon Devos, Alfred Steux, Charles Heyman en Arthur Claerhout. Van Italiaanse zijde komen Angelin Cremo en Bartholomeus Aimo. In het Franse kamp zijn Louis Engel, broer van de gesneuvelde Emile, Jean Alavoine en Honoré Barthélémy de grootste namen.
“Heden is het vertrek gegeven van den koers die mag gerekend worden onder de lastigste die ooit werden verreden.” Zo begint een verslag in Sportwereld over de koers van Straatsburg naar Parijs. Om twee uur ’s middags trekt het peloton zich op gang voor een tocht van om en bij de 500 kilometer. De steden die op het programma staan, zijn net als de koers beladen met symboliek.
Straatsburg en de hele Elzas zijn opnieuw Frans grondgebied, nadat de Fransen de regio aan Duitsland verloren na de Frans-Duitse oorlog van 1870-1871. Na 35 kilometer koers passeert het peloton Saverne, een plek die tijdens de oorlog exemplarisch werd voor het verzet tegen ‘de Pruis’. Intussen bemoeilijken de weersomstandigheden het koersen. “Urenlange regen heeft de wegen in modderpoelen herschapen en hier en daar verduiken plassen water putten en greppen aan het oog”.
Heden is het vertrek gegeven van den koers die mag gerekend worden onder de lastigste die ooit werden verreden.
Tegen de avond vallen ook nog eens de eerste sneeuwvlokken. Omstreeks acht uur ’s avonds passeert de kopgroep met de Fransen Alavoine, Barthélémy en de Italianen Aimo en Gremo na 147 kilometer wedstrijd Metz. Lucien Buysse heeft de kopgroep moeten laten gaan door een bandbreuk, net als Arthur Claerhout die een hoefijzer in zijn wiel ziet draaien. Kort na middernacht dient de eerste bevoorradings- en controlepost zich aan in Commercy.
Intussen is het hevig aan het sneeuwen. In de achterhoede melden de Belgen Anseeuw en de teruggeslagen Claerhout zich pas drie uur na de eerste renner. Volgens het verslag in Sportwereld raken beide heren het spoor bijster in het duister en moeten ze zelfs een aantal Chinese koelies, bivakkerend aan de kant van de weg, wakker maken om het juiste parcours terug te vinden. Renners die het dorp uitrijden, worden opgeslokt in de ondoorzichtige en Siberisch koude nacht.
In de vroege ochtend weten de Franse coureurs hun Italiaanse medevluchters af te schudden. Volgens Sportwereld bleven de Italianen “in de modder steken.” Gremo en Aimo hebben al te veel krachten verspeeld en zijn leeggereden. Omstreeks 8u30 in de morgen, na bijna 350 km wedstrijd, tellen de Franse koplopers slechts een kleine 5 minuten voorsprong op dichtste belager Lucien Buysse die bezig is aan een indrukwekkende remonte.
Louis Engel, de derde man in koers, volgt al op bijna een uur van Buysse en is uitgeteld voor de zege. Hoe verbeten Buysse ook blijft achtervolgen, hij raakt van dan af geen meter dichter. De voor het Italiaanse Bianchi koersende Belg valt niet ten prooi aan een 'fringale', maar blijkt achteraf simpelweg bedot door de Franse koplopers. In het duister duiken de Fransen in een wagen om dan kilometers verder opnieuw doodleuk op de fiets te kruipen en verder te koersen.
Wat de jongens hebben afgezien langs de baan om den laatsten strijd van het seizoen uit te vechten zal nooit met eene pen kunnen beschreven worden. De koers was moordend, noch meer noch min!
De Franse organisatoren prefereren een Franse winnaar, liefst in dienst van een Frans fietsmerk, op de dag dat het Franse volk haar nationale helden herdenkt. In Parijse voorstad Choisy-le-roi blijkt Jean Alavoine uiteindelijk de meest frisse van de twee. Hij spurt medevluchter Barthélémy uit het wiel en wint met 8 lengtes voorsprong de Grand Prix de l’Armistice. Pas na verloop van tijd durft Alavoine te bekennen dat hij de wedstrijd niet eerlijk had gewonnen.
Decennia later laat Buysse in een interview optekenen dat Alavoine hem op het moment van zijn biecht vroeg om er “eentje op te drinken en te vergeten.” Wat de goedlachse Wontergemnaar uiteindelijk ook deed. Ondanks die valsspelerij was de koers volgens Sportwereld onmetelijk hard: “Wat de jongens hebben afgezien langs de baan om den laatsten strijd van het seizoen uit te vechten zal nooit met eene pen kunnen beschreven worden. De koers was moordend, noch meer noch min!”
De Grand Prix de l’Armistice slaagde desondanks niet helemaal in haar opzet en kende geen uitstraling zoals de Omloop der Slagvelden, maar bereikte wel een gelijkaardige lastigheidsgraad en heroïek. En net als de Omloop bleef het bij één enkele editie.
Your browser does not meet the minimum requirements to view this website. The browsers below are compatible. If you do not have one of these browsers, click on the icon to download the desired browser.
