Consternatie tijdens de Ronde van Italië 1969. Na acht negatieve dopingcontroles wordt Eddy Merckx plots positief bevonden na een vlakke, onbelangrijke rit waarin hij 36ste eindigt. Als klassementsleider wordt hij uit de Giro gezet – de beruchte Savona-affaire is een feit. De Belgen gaan na die uitsluiting in juni ’69 massaal achter Merckx staan. Hij krijgt thuis meer dan tienduizend steunbetuigingen. Doordat Merckx uiteindelijk ‘het voordeel van de twijfel krijgt’, kan hij alsnog in de Tour van start gaan, nog geen maand na zijn uitsluiting in de Giro.
In de proloogtijdrit in Roubaix grijpt hij net naast het geel. Veteraan Rudi Altig rijdt zeven seconden sneller dan Merckx. Maar in ‘zijn’ Sint-Pieters-Woluwe wint hij één dag later met zijn Faema-team de druk bijgewoonde namiddagetappe, een ploegentijdrit. Langs het parcours staan de supporters rijen dik. Zelfs de negenjarige prins Filip is er gesignaleerd. Net als de hofdignitarissen die hem begeleiden, draagt hij een soort badge met daarop een foto van de kampioen.
Merckx ontgoochelt zijn duizenden supporters niet en komt als eerste over de streep, op een fietslengte gevolgd door ploegmaats Julien Stevens, Vic Van Schil, Frans Mintjens en Martin Van den Bossche. Als de Brusselaar op het podium voor het eerst in zijn carrière de gele trui aantrekt en met zijn bloementuil zwaait, scandeert een spreekkoor minutenlang ononderbroken ‘Eddy, Eddy, Eddy’!
Na nog geen week Tour lijkt de strijd al beslecht. In de Vogezenrit met aankomst op de top van de Ballon d’Alsace rijdt Merckx alle favorieten op meer dan vier minuten. Jan Janssen, Roger Pingeon, Raymond Poulidor en Felice Gimondi staan machteloos tegen ‘fietsbeul’ Merckx. De Duitser Altig is de laatste die bij Merckx kan aanklampen. Merckx: “Ik reed op kop en Altig riep: ‘Ow’. Ik dacht bij mezelf: ‘Ow? Ik zal wachten zeker?’ En ik zei ‘oui’ en stak nog een tandje bij. Zo ben ik weggereden.”
De kranten schrijven na afloop dat de Tour al over is, maar Merckx is daar op dat moment nog niet zo zeker van: “Een grote rittenkoers duurt drie weken. Je kan een slechte dag hebben of je kan vallen. Je bent pas echt zeker als je in Parijs bent aangekomen.”
In de daaropvolgende bergritten gaat Merckx de ene keer in de aanval met de Fransman Roger Pingeon en de andere keer met de Italiaan Felice Gimondi. Het gevolg is dat zijn voorsprong alsmaar toeneemt.
Na twee weken Tour zet Merckx de kroon op het werk. In de afdaling van de Tourmalet rijdt Merckx alleen weg en gaat op pad voor een solovlucht van maar liefst 140 kilometer. Op de top van de daaropvolgende Aubisque heeft hij al zeven minuten voorsprong. In Mourenx wint Merckx uiteindelijk de etappe met net geen acht minuten voorsprong. Wanneer hij over de meet rijdt, moeten zijn dichtste belagers nog vijf kilometer afleggen…
De prachtprestaties van Merckx worden in België op de voet gevolgd. Als duidelijk wordt dat Eddy op weg is naar een eerste Tourzege, legt de NMBS maar liefst drie speciale treinen in om supporters op 20 juli naar de Touraankomst in Parijs te brengen: vanuit Brussel, Antwerpen en Luik. Kostprijs heen en terug vanuit eender welk Belgisch station: 260 Belgische frank. De Cipale, de velodroom in de Parijse deelgemeente Vincennes is door deze speciale actie tot de nok gevuld met landgenoten, wanneer Merckx binnenstormt om de laatste meters van de slottijdrit af te leggen. Alle 25.000 tickets zijn uitverkocht.
Op beelden van de Franse televisie is een oorverdovend ‘Eddy, Eddy, Eddy’ te horen en zijn heel wat juichende Belgen te zien die met een driekleur zwaaien. En daarna doet Eddy iets wat je nooit ziet in een tijdrit. Hij laat met zijn rechterhand zijn stuur los en zwaait naar de supporters, terwijl hij de gebogen houding van de tijdrijder aanhoudt. Als Eddy uitbolt na de passage over de finishlijn, steekt hij zijn rechterarm omhoog en zwaait hij naar de mensen in de overvolle tribunes van de velodroom.
Merckx is vandaag nog altijd ontroerd wanneer hij terugdenkt aan die warme ontvangst in Vincennes: “Dat was ongelofelijk hè. Daar krijgde kippenvel van ze. Dan kom je in Parijs, in die velodroom van Vincennes, waar 25.000 man uw voornaam scandeert. (blaast) Dat is iets dat u pakt. Je wordt er koud van, rillingen, noem maar op. Van alles gaat door je heen. De Giro van ’69… Een moment van euforie dat jij eigenlijk niet kunt vergeten.
De Tour van ‘69, ik heb het al dikwijls gezegd, dat is en blijft voor de mij de mooiste overwinning in mijn loopbaan. Die eerste Tour de France, dat is het hoogtepunt van mijn loopbaan. Als kleine jongen heb je zelf naar de radio geluisterd om te horen dat de Belgen hooguit tweedes waren, met Tourrenners als Stan Ockers, Marcel Janssens, Jan Adriaensens en Eddy Pauwels. Je wil dat een Belg zegeviert en dan ben je zelf opeens die Belg die de Tour de France wint. Dat is iets wat bijblijft.”
Eddy en Claudine kunnen na de overwinningsmaaltijd met de ploeg vanuit Parijs terugkeren met een door oud-premier Paul Vanden Boeynants gecharterd Mystère-straalvliegtuig. Daardoor zijn ze ’s nachts op tijd thuis om de Amerikaanse astronaut Neil Amstrong een eerste stap op de maan te zien zetten. De Merckxen blijven daarvoor speciaal op…
De volgende ochtend worden ze om 11 uur met de Faema-ploeg al verwacht bij koning Boudewijn en koningin Fabiola op het kasteel van Laken. Na de ontvangst in het kasteel komt het koninklijk gezelschap en Merckx en zijn entourage naar buiten. Twee butlers stappen rond met elk een schaal met drankjes: coupes met de champagne, glaasjes met fruitsap. Koning Boudewijn kiest voor een fruitsapje, net als Claudine. De renners met Merckx op kop gaan voor de champagne. De koning heft het glas en iedereen volgt…
Merckx geeft daarna een interview aan BRT-reporter Daniël Mortier: “De koning heeft dus gans de ploeg gefeliciteerd met onze overwinning in de Ronde van Frankrijk. Hij heeft ons verteld dat hij met veel aandacht deze Tour heeft gevolgd. De koning is zelf erg geïnteresseerd in de wielersport, net als onze koningin.”
Zoveel jaren later zegt Merckx nog altijd dat die ontvangst in Laken een grote indruk op hem had gemaakt: “Dat is toch een erkenning, een teken dat je iets betekend hebt voor het land hè. Het was ook belangrijk voor de standing van de wielersport. Koning Boudewijn zei dat hij geweldig fier was. Hij was echt geïnteresseerd. Hij vroeg bijvoorbeeld wat mijn polsslag was. Hij zei ook dat hij alles op tv had gevolgd en meegeleefd had. Ik heb hem een gele trui gegeven. Alles verliep heel gemoedelijk. Het was echt tof.”
Na de huldiging bij de koffie volgt een opeenvolging van Natourcriteriums en huldigingen. Elke dag staat een criterium op het programma: Aalst, Ronse, Sint-Lambrechts-Woluwe, De Panne… Soms zijn er zelfs twee op één dag: één in de namiddag en eentje ’s avonds. Voorafgaand aan het criterium maakt Merckx heel dikwijls een ereronde in een open wagen. In Sint-Lambrechts-Woluwe zit Claudine mee in de auto en volgen de Faema-ploegmaats op de fiets de wagen.
Merckx moet ook veel toespraken beleefd aanhoren. In Sint-Lambrechts-Woluwe, zowat de achtertuin van de Tourwinnaar, trekt de burgemeester alle registers open: “Mijn beste Eddy Merckx, het is voor Sint-Lambrechts-Woluwe een grote eer en voor mij een bijzonder genoegen om u op deze avond van de omloop van de De Brocquevillelaan te begroeten. Tijdens de Tour hebben alle Belgen als het ware met u mee op de pedalen getrapt. (…) Et quelle victoire de ce fameux Tour devenu légendaire! (wat een zege is het geworden in een schitterende Tour die nu al legendarisch is).”
Daarna krijgt Merckx een stormachtig applaus en wordt opnieuw zijn voornaam gescandeerd. De opkomst is massaal. Niet alleen op straat staan veel mensen, maar ook op balkons en zelfs op een bouwwerf hebben wielersupporters post gevat.
Op donderdag 24 juli staat een reeks huldigingen geprogrammeerd. Om 11 uur rijden Eddy en Claudine met hun Mercedes naar het kabinet van de ministers Van Mechelen en Parisis, beiden bevoegd voor Cultuur en Sport respectievelijk aan Vlaamse en Waalse zijde. In de hal van het gebouw in de Jozef II-straat vergapen de ambtenaren van het ministerie zich aan de kampioen en zijn echtgenote. Sommigen beginnen foto’s te nemen en stoppen de Tourwinnaar kaartjes toe voor een handtekening. Daarna wordt het echtpaar ontvangen door de ministers.
Minister Van Mechelen houdt een toespraak waarin hij zegt dat Eddy een jeugddroom van hem heeft waargemaakt. Al dertig jaar wachtte de minister op een nieuwe Belgische Tourzege en nu is het eindelijk gebeurd. Merckx houdt ook een toespraakje in beide landstalen. Hij zegt daarin dat hij hoopt nog vele keren de Tour te winnen. Eddy en Claudine krijgen daarna een sierschaal, een kristallen vaas en twee kunstboeken: een over moderne Vlaamse kunst en een over Tijl Uylenspiegel…
In de namiddag beginnen Eddy en Claudine in een open auto aan een heuse Blijde Intrede in Brussel. In hun zog zitten de ploegmaats in gewone wagens met open raam, klaar om te zwaaien naar de mensen. De tocht begint aan het Jubelpark en gaat via de Wetstraat naar de Grote Markt, waar burgemeester Cooremans hen op een toespraak zal trakteren.
De kranten hebben het over honderdduizend supporters die op de been zijn. Rijen dik staan ze te zwaaien naar de Tourvedette. Ploegmaat Jos Spruyt laat optekenen dat het enthousiasme van de mensen net zo groot was als tijdens de Bevrijding na de Tweede Wereldoorlog… Uit enkele kantorengebouwen vliegen wolken confetti. Op de tv-beelden is te zien dat mensen snel hun auto aan de kant van de weg parkeren om de stoet voorbij te zien rijden.
Het enthousiasme van de supporters was net zo groot als tijdens de bevrijding na de Tweede Wereldoorlog
Hoe dichter bij het centrum, hoe meer volk er langs de weg staat. Er is volop applaus te horen en veel toeschouwers scanderen de voornaam van de kampioen: ‘Eddy, Eddy, Eddy!!!’ Vlakbij de Grote Markt is de publieke belangstelling overweldigend. Sommige spandoeken van supporters doen zelfs aan een belgicistische manifestatie denken. In het straatje dat naar de markt leidt, staat een jongeman met een groot blad met volgende tekst: ‘POUR L’UNION DES BELGES, EDDY au POUVOIR ou M EYSKENS au TOUR DE FRANCE’ (Voor de eenheid van België, Eddy aan de macht of eerste minister Eyskens naar de Tour).
Wanneer de open auto op de Grote Markt aankomt, moet de chauffeur claxonneren om door de mensenmassa te geraken. Politiemannen begeleiden de open auto. Eddy zit intussen al op de rugleuning van de autofauteuil, om zichtbaarder te kunnen zwaaien naar het publiek. Hij laat een brede lach zien en schudt ook toegestoken handen. Na de toespraken in het stadhuis komen Merckx en Claudine op het balkon waar ze volop toegejuicht worden door de vele supporters op een eivolle Grote Markt.
Na afloop zet de stoet koers naar het Martelarenplein bij de Belgische Wielerbond ─ de tweede halte ─ waar zich een zelfde scenario ontrolt als Merckx op het balkon komt. Ook daar moet hij met Claudine en de ploegmaats huldigingstoespraken aanhoren, samen met de drie andere nog levende Tourwinnaars: Philippe Thys (1913, 1914, 1920), Lucien Buysse (1926) en Romain Maes (1935). Merckx: “Het onthaal van de bevolking van Brussel heeft mij fel aangegrepen. Ik had nooit durven denken dat er voor mij zo’n massa volk op straat zou komen, dat zoveel mensen hun werk in de steek zouden laten om mij te begroeten. Ik voelde me immers helemaal niet een held.”
Opvallende vaststelling na de Tourzege van Merckx: de huldeblijken komen langs beide kanten van de taalgrens. Eddy: “Ik ben ontvangen door vrijwel alle ministers, van alle partijen, van beide taalgroepen. Ten overstaan van mijn persoon waren ze het allen eens, waren ze allemaal met elkaar verzoend. Ik kreeg zowaar de indruk dat ik zelfs de gemeenschapsproblemen een tijdje had doen vergeten…” Merckx geeft toe dat hij al in ’69 rekening hield met die communautaire gevoeligheden.
De huwelijksplechtigheid met Claudine in december ’67 had een heuse taalrel veroorzaakt. Voortaan hield Merckx bewust rekening met de Belgische taalgevoeligheden: “Ik had al problemen gehad toen ik getrouwd was. Omdat ik twee keer ‘oui’ had gezegd in plaats van een keer ‘oui’ en een keer ‘ja’.” Daarom ook dat de tweetalige Brusselaar sindsdien de Vlamingen en Franstaligen altijd in hun eigen taal heeft aangesproken, waardoor hij overal in België erg populair was en is.
Dit artikel verscheen eerder in Etappe #07 (2019).
Het zevende nummer van Etappe kleurt helemaal geel. Naast de eerste eindzege van Merckx in de Tour van ’69 staat de band tussen het Belgisch wielrennen en de Tour in Etappe #07 centraal, net als het 100-jarig bestaan van de gele trui. Ontdek onder meer de verhalen over de roots van de natourcriteriums, het befaamde Tourkrantje van Het Volk en de West-Vlaamse connectie van Greg LeMond.
Zin in meer Tour de France-verhalen? Haast je naar onze shop!
Norbert Callens gaf in 2003 – naar aanleiding van 100 jaar Tour – een interview weg aan Humo waarin hij onderstaande uitspraak liet optekenen. Het...
Uw browser voldoet niet aan de minimale vereisten om deze website te bekijken. Onderstaande browsers zijn compatibel. Mocht je geen van deze browsers hebben, klik dan op het icoontje om de gewenste browser te downloaden.
